دهه فجر ، دهه اشک ها و لبخندها

دهه فجر ضمن آن که فرصتی است برای یادآوری پیروزی ها و کامیابی های ملت ما بر دیو دو هزار و اندی ساله طاغوت، زمانی نیز برای بازخوانی خاطره سرخ شهیدانی است که انقلاب از خون سرخ آنان بالید و پرورید و تناور شد. در واقع بی راهه نیست اگر دهه فجر را دهه اشک ها و لبخندها بنامیم.  

اشک فشانی بر خیل یاران جان برکفی که جان از کف دادند و شهید شدند و لبخندهای شیرین شکست دیو استحمار و استبداد شاهی.

این احیای یاد و خاطره هنگامی تکمیل می شود و به قدردانی از خون فشانی های شهیدان منجر می شود که با درک پیام انقلاب و تلاش برای احیای ارزش ها و آرمان های آن همراه گردد.

بی گمان انقلاب اسلامی انقلابی شگرف و بی نظیر بود. این انقلاب در حالی پیروز شد که نه حرف و سخنی از دین ورزی در میان بود و نه حتی تصوری از پیش کشیده شدن چنین فضایی محتمل می نمود. اهمیت انقلاب ما در آن بود که راه حقیقت را فراتر از رویه ها و روندهای موجود بر اساس اعتماد به نفسی آگاهانه پیمود و به جای آن که بخشی از تاریخ ساخته شده توسط دیگران شود خود به ساختن تاریخ و تغییر آن همت گماشت.

از این روی است که می بینیم انقلاب اسلامی را بسیاری آگاهانه ترین حرکت قرن بیستم و مادر گروه وسیعی از تحولات مهم و کلیدی بعدی معرفی و شناسایی می کنند.

جمهوری اسلامی ایران به مثابه مهم ترین دست آورد این انقلاب تاریخ ساز، با فاصله اندکی از دل آن سر برآورد، بالید و به تناوری رسید. امروزه روز جمهوری اسلامی به مثابه وضعیت عینیت یافته و تحقق یافته انقلاب اسلامی مطرح است. به همین دلیل می توان به بررسی تجارب جمهوری اسلامی بر اساس آرمان ها و ایده های انقلاب اسلامی پرداخت.

خوشبختانه در نگاهی وسیع و کلی می توان اذعان نمود که جمهوری اسلامی در اصول اساسی و اصلی کاملا به انقلاب اسلامی مقید و معتقد بوده است و به حول و قوه الهی از آن تخطی یا انحراف نداشته است.

در ادامه به بررسی این آرمان های اساسی و اصلی می پردازیم. آرمان هایی که دهه فجر یادآور تلاش ملتی مظلوم برای دست یابی به آن ها است.

طبعا انقلابی بودن هر یک از ما به آن است که تا چه میزان و به چه شیوه تجربه و فعالیت امروز خود را بر اساس و مطابق با این آرمان ها تنظیم نماید.

آرمان های مهم انقلاب اسلامی: 

ارزش گرایی:

ارزش گرایی را باید شاه بیت حرکت انقلابی مردم در سال های منتهی به بهمن 57 دانست. چرا که گرایش به ارزش ها را می توان به صورتی مویرگی در تمام پیکره این انقلاب اسلامی و مردمی یافت و مشاهده نمود.

نکته مهم در ارزش گرایی ملت ایران در جریان انقلاب اسلامی درک دقیق و پیشروانه ای بود که مردم از مفهوم ارزش در آن سال ها داشتند. ارزش گرایی ایرانیان در سال های انقلاب اسلامی مفهومی جامع را شامل می شد که خصایص مهمی را در خود جمع آورده بود.

ایرانیان را باید از جمله پاکبازترین مسلمانان تاریخ دانست. آنان نه تنها بخش اصلی و مرکزی تمدن اسلامی را بنا نهادند بلکه به صورت اصلی ترین حامل پیام دین اسلام نیز عمل نمودند و عملا بیشترین جاذبه گرایش به دین اسلام را در جهان قدیم سبب شدند.

رفتار سلسله منحوس پهلوی آن چنان با عقاید مردمی و واقعیت های تاریخی بالا در تضاد بود که نوعی نفرت و انزجار عمومی در میان مردم نسبت به این سلسله فاسد شکل گرفته بود.

رویکرد به ارزش های اسلامی پاسخی بود که ایرانیان خداشناس در جریان انقلاب اسلامی به رفتارهای این سلسله دادند.

نکته مهم و جالب در گرایش مردم ایران به اسلام درک پیش روانه آنان از دین اسلام بود. این فهم که مستند به فقه پویای امام خمینی و دینامیک اندیشه روح بخش ایشان بود دایره ارزش های اسلامی را فراتر از گرایش های ارتجاعی، به مفاهیم بلند و خواست های عمیق بشری نظیر عدالت و آزادی می کشاند.

عقلانیت:

عقلانیت از جمله عناصر سازنده انقلاب اسلامی و اصول اصلی آن است. منظور از عقلانیت در نظام انقلاب اسلامی نه گرایش یکه تازانه و غیرخداباور غربی است که همه چیز و همه کس را به شیوه ای ابزاری در خدمت مصالح و منافع زودگذر دنیوی قرار می دهد و نه عقل دنیاگریز و گوشه گیر ارتجاعی که نسبت خود را با جهان و مردم قطع می کند و گوشه گیری اختیار می کند.

عقلانیت در انقلاب اسلامی به معنای رویکرد معطوف به آگاهی و هدف در فرایندهای مختلف است. چنین رویکردی از یک سوی مستند به درک وقایع و حقایق جاری و ساری در جهان است و از سوی دیگرمعقتد و ملتزم به مراعات جایگاه انسان به مثابه خلیفه الله و نماینده خدا بر زمین.

حاصل این رویکرد عقلانی ملاحظه عقلانی شرایط در خدمت اهداف والای بشری و انسانی و الهی است.

کارآمدی:

دست یابی به سیستمی کارآمد نیز از جمله اصلی ترین خواست ها و آرمان های انقلاب اسلامی بود.

امروز با مرور واقعیت های جاری در کشور به نظر می رسد که بتوان با امیدواری و خوش وقتی ادعا نمود که در حوزه کارآمدی، انقلاب اسلامی دست آوردهای مهمی به بار نشانده است.

مواردی هم چون ارتقاء سطح سواد در مقیاس عمومی، گسترش و بهبود خدمات موثر اجتماعی در زندگی آحاد مردم، تقویت فاکتورهای مهم زیربنایی اقتصاد هم چون برق رسانی و آب رسانی به نقاط محروم، ایجاد تسهیلات ارتباطی هم چون جاده و تلفن، و بسیاری دیگر از عوامل موثر در ارتقاء سطح زندگی مردم از جمله نشانه های روشن و انکار ناپذیر گسترش کارآمدی در نظام جمهوری اسلامی هستند.

واقعیت هایی از این دست به ویژه هنگامی خود را بهتر نشان می دهند که در مقایسه با شرایط دوران ستم شاهی و پیش از انقلاب سنجیده شوند.

از این روی باید بی هیچ شک و انکار کارنامه جمهوری اسلامی را در بسیاری از عرصه های مربوط به کارآمدی موفق و موثر ارزیابی کرد.

با این حال و به رغم انکار ناپذیر بودن این واقعیت نباید از دقت در این نکته مهم نیز فروگذار کرد که این نظام الهی فراتر از هر مقایسه ای با نظام نالایق پهلوی، خود منشا مجموعه وسیعی از انتظارهای گسترده اجتماعی در میان مردمی بوده است که موفقیت آن را به درستی موفقیت جامعه ایرانی در تاسیس نظام دل خواه خویش ارزیابی می کنند.

حاصل آن که پیروزی انقلاب مجموعه فزاینده ای از انتظارهای واقع بینانه و غیر واقع بینانه را ایجاد کرده است که بسیاری از مردم کارآمدی این نظام را بر اساس آن ها می سنجند.

طبعا انتظارات غیر واقع بینانه را نمی توان پاسخ گفت و تنها باید در صدد ایجاد آگاهی مناسب در میان مردم برای انتقال از ذهنیت ایده آلیستی منجر به چنین برداشت هایی به نگاهی واقع گراتر بود.

اعتدال گرایی سیاسی:

اعتدال گرایی سیاسی از همان آغاز شکل گیری نهضت بنا بر راه بری های حکیمانه امام خمینی در خمیرمایه انقلاب اسلامی قرار گرفت. هر چند در ظاهر میان اعتدال و انقلاب تضاد وجود دارد ولی واقعیت آن است که انقلاب اسلامی توانست به شیوه ای آگاهانه مرز میان مخالفت سخت و استوار با طاغوت از یک سوی و گرایش به اعتدال در عمل را از سوی دیگر حفظ کند.

بی گمان این رویکرد به اعتدال از جمله کارهای اساسی انقلاب اسلامی است. چرا که اعتدال سیاسی نه تنها هدفی صحیح در رویکرد سیاسی است بلکه وسیله ای استراتژیک نیز به حساب می آید.

در واقع این دو را نمی توان به راحتی از یکدیگر تفکیک کرد چرا که اهداف اعتدال گرایانه در عرصه سیاست بدون رویکردی اعتدال گرایانه (استراتژی اعتدال) به دست نخواهند آمدهم چنان که در فراغ استراتژی های اعتدال گرایانه نیز اهداف سیاسی اعتدالی باقی نمی مانند وخواه ناخواه دچار افراطی گری و اعتدال گریزی خواهند شد.

خدمت رسانی:

نگاهی به ماهیت انقلاب اسلامی نشان می دهد که خدمت رسانی جزء لاینفک و جدایی ناپذیر این نظام سیاسی است. این نگرش مهم از آن جا ناشی می شود که اصولا فلسفه حکومت اسلامی نمی تواند بدون توجه محوری به خدمت رسانی عملی گردد. اشاره به این واقعیت پراهمیت نظری را می توان در سخنان بنیان گذار این انقلاب اسلامی بازجست.

امام راحل در این زمینه می فرمایند:

"اسلام آمده است تا حکومت ها خادم ملتها شوند"

وجه درونی سخن حضرت امام آن است که اگر حکومتی در خدمت مردم نباشد، وجودش جز سلطه چیزی نخواهد بود.

این برداشت از فلسفه حکومت در اندیشه امام محصول نگرشی کاملا اسلامی و برآمده از درون مایه های اصیل دینی است.

در واقع باید گفت که هرچند در نگاه نخست و متاثر از ادبیات غربی به نظر می رسد که ورود مفهوم خدمت رسانی به اندیشه های ما محدود به دوره آشنایی ما با تمدن مغرب زمین باشد اما واقعیت آن است که منشا این نگرش در اندیشه امام خمینی به مفاهیم ناب اسلامی و رویکرد پیشوایان دینی باز می گردد.

به عنوان یک نمونه مشخص می توان به این مفهوم (خدمت گذاری) در نامه امیرمومنان به مالک اشتر، که در بردارنده نظرات ایشان در مورد فلسفه حکومت اسلامی است، اشاره نمود.

نگاهی گذارا به متن نامه نشان دهنده این نکته مهم و تعیین کننده است که «مردم داری» «خدمت به خلق خدا» « در نظر داشتن خداوند در رفتار با مردم» و .... در نزد امیرمومنان مفاهیمی مرتبط با شیوه حکومت داری و نحوه اداره جامعه شناسایی شده اند.

برخی ویژگی های انقلاب در قیاس با تاریخ پشت سر آن:

1 - انقلاب اسلامی خصلت نگاه به جلو داشت (خصلت ارتجاعی نداشت)

2 – انقلاب اسلامی تجربه ای جدید بود (الگوی زنده ای در میان نظام های موجود نداشت)

4 – انقلاب اسلامی حاصل بازخوانی انتقادی جامعه (توجه به مشکلات واقعا موجود و تحلیل آن ها از منظری واقعی و نه صرفا تئوری پردازانه) بود (انقلاب یک آسیب شناسی از وضع موجود بود)

4 – انقلاب اسلامی دین گرایی پیشرو را برای آسیب شناسی خود از جامعه توصیه می کرد.